Trudne lądowanie

Rok i wracam - obiecywał sobie Szymon Walach, obecnie szef jednego z zespołów pracujących nad nowym, połączonym bankiem Pekao SA, gdy w roku 1997 wyjeżdżał na studia do USA. Jednak nawet nie zauważył, kiedy w wirze pracy rok wydłużył się do sześciu lat. W tym czasie skoczył m.in. dwuletni elitarny program dla analityków finansowych w Salomon Smith Barney, po którym transakcje wysokiego ryzyka nie miały już przed nim tajemnic, a kariera na Manhattanie stała otworem.

Marzeniem Roberta Rajewskiego była Australia. Po liceum kupił najtańszy bilet do tego kraju, z przesiadką w Los Angeles i na Tahiti. Tyle że przeoczył, iż Polinezja Francuska wymaga wiz. I nie wypuścili go z USA. Był rok 1990, więc młody poznaniak uznał, że to dar od losu. Fizycznie pracował krótko, bo szybko znalazł zajęcie w małej spółce doradczej, specjalizującej się w wycenach firm soft- ware'owych. W międzyczasie 'wychodził' sobie stypendium na New York University (finanse i marketing). Potem do kolekcji dyplomów dołożył‚ jeszcze dwa fakultety na Uniwersytecie Columbia. Cztery lata pracował w nowojorskim JP Morgan, potem pół roku w Londynie, w dziale fuzji i przejęć Goldman Sachs. Wszystko zapowiadało się świetnie, aż nagle w ich karierze wydarzyło się coś niezrozumiałego: Robert wrócił do Polski w roku 2001, Szymon dwa lata później. Obaj pracowali w The Boston Consulting Group, potem w Pekao. Później Robert Rajewski poszedł własną drogą i został partnerem w ZEB, firmie specjalizującej się w konsultingu dla sektora finansowego.

Każdy wybór to kompromis

Dlaczego wrócili, skoro musieli zdawać sobie sprawę, że nie ma działki tak hermetycznej jak bankowość inwestycyjna, zwłaszcza ta w wydaniu anglosaskim. Że dla kogoś, kto ją porzuci, właściwie nie ma szans powrotu do gry. Prosta (ale też trudna) odpowiedź brzmi: w życiu liczy się nie tylko kariera. Szymonowi Walachowi czasowa emigracja uświadomiła, że wszystkie wybory są zawsze formą kompromisu pomiędzy możliwościami zawodowymi a ogólną satysfakcją z życia.

- Wiedziałem, że podjęcie tam nowej pracy oznacza zostanie na minimum kolejne trzy lata - mówi. - A jak na trzy lata, to prawdopodobnie na całe życie. Fakt, tęsknię za Nowym Jorkiem, jego różnorodnością kulturowo-demograficzną, ale zdecydowanie lepiej czuję się w europejskiej kulturze. - Zawsze zawodowo i naukowo bylem związany z Polską - tak z kolei odpowiada Robert Rajewski.

W JP Morgan zajmował się obligacjami rynków wschodzących; podczas studiów był stypendystą Instytutu Harrimana, badającego przemiany w krajach postkomunistycznych, dlatego coraz częściej odwiedzał Polskę.

- Im częściej tu przyjeżdżałem, tym bardziej chciałem zostać - wspomina. - Odkrywałem biznesową Polskę: ciekawy rynek pełen możliwości. W USA przez chwilę™ pracowałem w Silicon Valley, ale prawdziwą Krzemową Doliną była i jest dla mnie Polska.

Czasami jest również tak, że w sensie zawodowym nie ma do czego wracać. Dla Marcina Adamczyka, od półtora roku portfolio managera w dublińskim oddziale Dexia Bank Belgium, 'przekleństwem' jest wąska specjalizacja (asset backed securities), w Polsce właściwie nieistniejąca. Chce wrócić, więc pewnie trochę zazdrości kolegom z innych segmentów bankowości, które rozwijają się w Polsce dynamicznie, a cierpią na brak specjalistów.

Dwa i pół do trzech lat. To, zdaniem psychologów, magiczna bariera, po przekroczeniu której decyzja o powrocie do kraju zaczyna być dla menedżera ważną sprawą. Pierwszy rok to mieszanina fascynacji i strachu, obwąchiwanie nowego miejsca, uczenie się. Drugi rok to komfort uczucia swojskości, tego, że znika problem wolnych weekendów, bo człowiek wie, jak i gdzie miło spędzić‡ czas. Staje się członkiem lokalnej społeczności, zjawiska w Polsce nieznanego, choć - jak prorokują eksperci - za chwilę więzi sąsiedzkie będą dla nas ważniejsze i silniejsze niż rodzina.

Im dłużej, tym trudniej

Urywa się kontakt z rodzimą kulturą, nie rozumie żartów, nie zna nazwisk popularnych aktorów. Niby drobiazgi, ale łatwo mogą się stać przeszkodą i powodem do frustracji. Przekonał się o tym Maurycy Kuhn, współzałożyciel i prezes Open Finance (wcześniej Expandera). Z Polski wyjechał w drugiej połowie lat 80., pracował w USA i Wielkiej Brytanii, m.in. w Morgan Stanley w Londynie. Wrócił po trzynastu latach.

- Nie utrzymywałem związków z rodziną, internet był w powijakach, nabrałem więc fałszywie wyidealizowanego obrazu Polski - wspomina. Konfrontacja wyobrażeń z rzeczywistością okazała się bolesna, zwłaszcza gdy po okresie pracy w BCG trafił do rodzimego start-upa - Expandera.

- Ogromne zderzenie kultur, kompletny bezwład, nie wiadomo, co się dzieje i kto rozdaje karty - wspomina.

Zszokowało go również, że większość polskich firm jest nijaka, pozbawiona kultury, rządzona autorytarnie. Jednak największym rozczarowaniem był kompletny brak otwartości na to, co się dzieje na świecie. - Nieskromnie uważałem, że ludzie będą się chcieli ode mnie uczyć‡ - mówi. - Tymczasem okazało się, że moje doświadczenie nikomu nie jest potrzebne. Wszyscy wszystko wiedzieli najlepiej.

Czarę goryczy przepełnił... angielski:

- Początkowo miałem kłopoty z mówieniem, bezwiednie wtrącałem angielskie słowa, co złościło moich szefów - żali się Maurycy Kuhn. - Musiałem wrócić‡ do Polski, by dowiedzieć się, że jestem Amerykaninem.

Prawie się poddał. miał nawet trzy poważne propozycje pracy w USA. Już pakował walizki, gdy do niego i jego wspólnika, Jarosława Augustyniaka, zadzwonił Leszek Czarnecki. Coś między nimi zagrało - i tak ruszył Open Finance, a potem Noble Bank. - Zostałem, ale pewne rzeczy nigdy nie przestaną mnie drażnić - podkreśla. - Chociażby to, że kawalkada samochodów na sygnale wstrzymuje ruch, bo jakiś wiceminister jedzie na spotkanie. To tylko wierzchołek góry lodowej - tego, jak państwo traktuje tu obywateli.

Jego zdaniem, adaptacją po powrocie najbardziej utrudnia to, że ktoś, kto pobył trochę za granicą, jest nauczony czystych reguł gry.

- W Polsce mam poczucie bezsilności i niejasnego zagrożenia - skarży się.
Gdzie więc znajduje odtrutkę? Spędza czas z dziećmi, dużo biega, ale przede wszystkim nakręca się w pracy.

- Chciałem stworzyć atmosferą, której nauczyłem się w Kalifornii - mówi. - Niby jesteśmy firmą stricte sprzedażową, ale przesiąkniętą beztroską i luzem typowymi dla spółek high-tech. Widać, jak Polacy tego potrzebują - wiele osób pracuje ze mną od początku.

Gdy opowiada o swoim zespole, słychać w jego głosie autentyczną pasją. - Młodzi ludzie, nieskażeni polską korporacyjnością, są entuzjastyczni, chcą się uczyć oraz rozwijać i mam nadzieję, że to oni wydobędą nas z inercji, w której tkwi Polska - głośno marzy.

Pomimo surowej oceny kraju, Maurycy Kuhn nie ma wątpliwości, że nigdzie nie tworzy się biznesów tak łatwo jak właśnie tu. Dlatego radzi: jeżeli wracać, to tylko po to, by założyć własną firmę. Powrót do korporacji byłby, jego zdaniem, krokiem wstecz w rozwoju zawodowym.