Od świtu do świtu

Efektownie wygląda wieczorna panorama centrum Warszawy. Na tle ciemnego nieba lśnią setki świateł w biurowcach. Taką scenerię zawdzięczamy menedżerom. Tkwią przy biurkach od rana do nocy, zgodnie z regułami narzuconymi przez właścicieli firm i... przepisy kodeksu pracy.
Przeciętny zatrudniony pracuje przez pięć dni w tygodniu po osiem godzin. Do tego dochodzi maksymalnie osiem godzin nadliczbowych, ale tylko wtedy gdy uzasadniaja to nadzwyczajne potrzeby pracodawcy. Jednak w przypadku wyjątkowej grupy - tworzonej przez menedżerów - przepisy prawa pracy pozwalają na spore odstępstwa od ogólnie przyjętej normy.

Szlachectwo zobowiązuje

W praktyce w społ‚ecznej świadomości utrwalił się już wizerunek menedżera jako osoby, która, jeś›li nawet akurat nie jest w pracy, to ma jednak wcią…ż coś zaległego do zrobienia. Dzieje się tak również dlatego, że kodeks pracy zawiera odrębne rozwiązania dotyczące kształtowania wymiaru czasu pracy tzw. kadry kierowniczej. Kluczowa jest więc odpowiedź na pytanie - kto wchodzi w skład tej kadry. są… to bowiem nie tylko osoby zarządzają…ce w imieniu pracodawcy zakładem pracy - pracownicy kierują…cy jednoosobowo firmą, ich zastępcy lub menedżerowie uczestniczący w kolegialnym organie zarządzają…cym (np. w zarządzie spół‚ki) i główni księgowi. Ale też kierownicy komórek organizacyjnych wyodrębnionych w strukturze firmy: dział‚ów i departamentów. właśnie te dwie kategorie osób z reguły tworzą firmową elitę. W myśl zasady, że szlachectwo zobowiązuje, grupa ta może i powinna pracować na rzecz swojego przedsiębiorstwa najwięcej i najefektywniej - tak przynajmniej uznał‚ polski ustawodawca.
Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, osoby zarządzają…ce zakładem w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, swoje zadania poza normalnymi godzinami funkcjonowania ich firm. I to bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia oraz do dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. W ocenie ustawodawcy, menedżerom zarządzają…cym zakładem i tak zrekompensowano te dodatkowe godziny zwię™kszonymi poborami i bonusami, np. dodatkiem funkcyjnym. Anthony Asinas, dyrektor IC Companys Poland, Cottonfield na Europę Wschodnią, nie czuje się dyskryminowany, choć jako szef musi siedzieć‡ w biurze dłużej niż jego podwładni. - Podjąłem się określonej misji na określonych wcześ›niej warunkach. Jeśli więc okoliczności tego wymagają, pracuję więcej niż 40 godz. tygodniowo - mówi Asinas. - Dużo podróżuję, mam spotkania biznesowe, co wynika z pełnionej przeze mnie funkcji. Staram się tak dysponować czasem, by znaleźć‡ miejsce na odpoczynek i rodzinę.

Po godzinach tylko sporadycznie

Trochę łaskawiej ustawodawca potraktował kierowników komórek organizacyjnych wyodrębnionych w strukturze zakładu pracy. Za zaliczone w niedzielę lub święto godziny nadliczbowe przysługuje im prawo do wynagrodzenia oraz do dodatku. Ale tylko wtedy, gdy takiego poł›więconego firmie dnia nie odbiorą sobie kiedy indziej. Z treści polskich przepisów nie wynika jednak, że menedżerowie mogą pracować na okrągło, a pracodawca ma im prawo powierzać nieograniczoną ilość nowych zadań, bez wcześ›niejszej analizy możliwoś›ci ich realizacji w standardowym wymiarze 40 godz. pracy tygodniowo.
W ocenie Pań„stwowej Inspekcji Pracy, zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania kadrze pracowniczej wynagrodzenia za godziny nadliczbowe nie oznacza dania mu prawa do systematycznego zlecania menedżerom wykonywania obowiązków przekraczających powszechnie obowiązujące normy. Pracownik na stanowisku kierowniczym rzeczywiś›cie powinien być‡ dyspozycyjny. I faktycznie ma realizować swoje zadania także "po godzinach", i to bez prawa do oddzielnego wynagrodzenia. Ale pod jednym warunkiem: praca taka może mieć‡ jedynie sporadyczny charakter i występować w tzw. sytuacjach koniecznych. Jeżeli więc pracodawca tak organizuje procesy w swoim zakładzie, że osoby działające w jego imieniu bą…dź kierownicy jednostek permanentnie przesiadują za biurkami w "nadgodzinach", musi im to dodatkowo opł‚acić. Pracownicy o tym wiedzą i coraz częściej kierują do sądu sprawy o takie zaległe wynagrodzenia. W praktyce wygląda to jednak tak, że o pienią…dze upominają się dopiero po rozstaniu z pracodawcą, a orzecznictwo Sądu Najwyższego sprzyja dochodzeniu przez nich roszczeń za nadgodziny.

Menedżer- kategoria specjalna

Jest jednak sposób na całkowite uniezależnienie się od przepisów ograniczających czas pracy - cywilnoprawne kontrakty menedżerskie. W ich ramach strony mają całkowitą swobodę kształtowania łączącej ich więzi i wynikających z niej praw i obowiązków. Andrzej Wrębiak - prezes Grupy Konsultingowej Jagiełło, Wrębiak i Wspólnicy uważa, że w wielu przedsiębiorstwach dzisiejsze normy czasu pracy nie przystają do prowadzonej przez nie dział‚alności. I podpowiada, co z tym zrobić. - My pracujemy od projektu do projektu - mówi. - Często termin i rodzaj zadania wymaga intensywnej pracy, ponad normy kodeksowe. Z tego powodu w naszej firmie wszyscy są… niezależnymi podmiotami gospodarczymi, wynajmowanymi w zależnoś›ci od potrzeb. Dzięki temu nie ma barier organizacyjnych. Jako menedżer nie uznaję w stosunku do siebie pojęcia: kodeks pracy. Ale… jest jeszcze przecież ustawodawstwo Unii Europejskiej. W maju br. Parlament Europejski ustalił górną granicę tygodniowego wymiaru czasu pracy na 48 godzin. Jeśliby jednak to rozwią…zanie stało się nawet obowią…zującym powszechnie prawem, w biurowcach wieczorami i tak nadal bę™dzie jasno. Te "48 godzin" dotyczyć‡ ma tylko zwykłych pracowników. A menedżerowie z założenia są... niezwykli.

Manager Magazin, Numer 7 (8) Lipiec 2005