Konieczność uzyskania zgody zgromadzenia wspólników, walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej na dokonanie czynności prawne

Jednym z najważniejszych przepisów regulujących te zagadnienie jest art. 17 kodeksu spółek handlowych (k.s.h), bę™dący przedmiotem niniejszego artykułu, który reguluje skutki dokonania czynności prawnych przez spółkę bez uzyskania zgody zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) lub rady nadzorczej.

Skutki te kształ‚tują się odmiennie w zależnoś›ci od tego czy konieczność uzyskania zgody wynika z przepisów ustawy czy też z umowy spół‚ki lub statutu.


Nieważność czynności prawnych dokonanych przez spółkę bez uzyskania zgody wymaganej przez ustawę (art. 17 par. 1 i 17 par. 2 k.s.h.) 

Zgodnie z art. 17 par. 1 k.sh.  Jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwał‚y wspólników albo walnego zgromadzenia bą…dź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwał‚y jest nieważna.

Brak uzyskania zgody uchwał‚y wspólników, walnego zgromadzenia bą…dź rady nadzorczej powoduje bezwzględną nieważność czynność prawnej, jeżeli jej uzyskanie wynika z przepisów ustawy.

Przez "ustawę" w rozumieniu cytowanego przepisu należy rozumieć‡ nie tylko przepisy kodeksu spółek handlowych, ale też przepisy każdej innej ustawy jeżeli nakładają one na zarząd konieczność uzyskania przedmiotowej zgody.

W doktrynie podnosi się iż w odniesieniu do spół‚ki z o.o. konieczność uzyskania zgody uchwał‚y wspólników o której mowa w par. 17 par. 1 i 3 k.s.h. -  obejmuje zarówno wypadki gdy zgoda ta jest wyrażana na zgromadzeniu wspólników jak i bez odbycia zgromadzenia wspólników (por. art. 227 k.sh) - tak A.Szumański w Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 1-150 KSH , prof. dr hab. Stanisław Sołtysiński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, prof. dr hab. Andrzej Szajkowski, Instytut Nauk Prawnych PAN, prof. dr hab. Andrzej Szumański, Uniwersytet Jagielloński, prof. dr hab. Janusz Szwaja, Uniwersytet Jagielloński, Rok wydania: 2006,  Wydawnictwo: C.H.Beck  Wydanie: 2, komentarz do art. 17 ksh. uw. II.2 do art. 17 k.s.h. 

W odniesieniu do spół‚ki z ograniczoną… odpowiedzialnością… ustawowy nakaz uzyskania uchwał‚y wspólników na dokonanie przez Zarząd czynności prawnej wynika przede wszystkim z art. 228 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem uchwał‚y wspólników wymagają miedzy innymi  następujące czynności prawne Spółki:  


·zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej czꙶ›ci oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 228 pkt 3 k.s.h.)
·nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spół‚ki nie stanowi inaczej, (art. 228 pkt 4 k.s.h.)
·zawarcie umowy, o której mowa w art. 7 k.s.h. (zawarcie umowy holdingowej)  (art. 228 pkt 6 k.s.h.)


Przypadek szczególny uregulowany jest w art. 229 ksh zgodnie z którym  Umowa o nabycie dla spół‚ki nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50 000 złotych, zawarta przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spół‚ki, wymaga uchwał‚y wspólników, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spół‚ki.

Oprócz tego kompetencje zgromadzenia wspólników (w zakresie konieczności podję™cia uchwał) regulują też inne przepisy k.s.h.

W przypadku spół‚ki akcyjnej konieczność uzyskania zgody walnego zgromadzenia reguluje przede wszystkim z art. 393 k.sh. Zgodnie z tym przepisem zgody walnego zgromadzenia wymagają m.in. następujące czynności spół‚ki: 


·zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej czꙶ›ci oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego, (art. 393 pkt 3 k.s.h)
·nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej, (art. 393 pkt 4 k.s.h)
·emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i emisja warrantów subskrypcyjnych, o których mowa w art. 453 § 2 k.s.h,  (art. 393 pkt 5 k.s.h)
·nabycie własnych akcji w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 2 k.s.h. oraz upoważnienie do ich nabywania w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 8 k.s.h., (art. 393 pkt 6 k.s.h)
·zawarcie umowy, o której mowa w art. 7 ks.h. (art. 393 pkt 7 k.s.h).

Przykładem szczególnym jest art. 394 par. 1 ksh zgodnie z którym Umowa o nabycie dla spół‚ki nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50 000 złotych, zawarta przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spół‚ki, wymaga uchwał‚y wspólników, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spół‚ki.

Oprócz tego kompetencje walnego zgromadzenia (w zakresie konieczności  podję™cia uchwał) regulują też inne przepisy k.s.h.

Przykładem zaś gdzie ustawa wymaga zgody Rady Nadzorczej jest wypłata zaliczki na poczet dywidendy w spółce akcyjnej (art. 349 par. 1 k.sh.)


Jak już wskazano brak uzyskania zgody uprawnionego organu która jest wymagana przez ustawę powoduje nieważność czynności prawnych. Kodeks spółek handlowych w art. 17 par. 2 k.s.h. przewiduje jednak, że zgoda może być‡ udzielona w następującym czasie:

Zgoda może być‡ wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej.

Powyższy przepis wprowadza więc możliwość konwalidacji czynność prawnych Spółki podjętych przez Zarząd bez wymaganej zgody. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia stosunków zewnę™trznych w spółce (a wiec osób trzecich z którymi spółka dokonała czynności prawnych czyli np. zawarła umowę). Co ważne konwalidacja ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej.

Zgoda wymagana przez statut lub umowę spół‚ki (ar. 17 par. 3 k.s.h)

W zależnoś›ci od konstrukcji statutu lub umowy Spółki katalog czynności na podjęcie których Zarząd powinien uzyskać zgodę organu właścicielskiego bą…dź nadzorczego może być‡ mniej lub bardziej rozbudowany. Rozszerzanie tego katalogu prowadzi z jednej strony do osłabienia pozycji Zarządu Spółki, a z drugiej ma służyć‡ lepszej kontroli właścicieli spół‚ki nad jego poczynaniami. Katalog czynności na które zarząd powinien uzyskać zgodę może zawierać rozmaite przypadki. Wśród najczęściej występujących w umowach i statutach spół‚ki należy wskazać konieczność uzyskania zgody na:

·zawieranie określonych rodzajów umów (np. umowy kredytu, pożyczki)
·ustanawianie poręczeń
·zaciąganie zobowią…zań wekslowych
·nabywanie akcji i udział‚ów innych spółek
·zakładanie spółek
·wrażanie zgody na zawieranie umów z podmiotami powiązanymi

Brak uzyskania zgody organu  właścicielskiego lub nadzorczego wymaganej wyłącznie przez umowę spół‚ki lub statut nie oznacza jednak nieważności samej czynności. Zgodnie bowiem z art. 17 par. 3 kodeksu spółek handlowych Czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu spół‚ki, wymaganej wyłącznie przez umowę spół‚ki albo statut, jest ważna, jednakże nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu wobec spół‚ki z tytułu naruszenia umowy spół‚ki albo statutu

W zwią…zku z powyższym przy konstruowaniu tych katalogów udziałowcy lub akcjonariusze Spółki powinny mieć‡ na uwadze, że nie stanowią one zabezpieczenia w stosunkach zewnę™trznych spół‚ki, a mogą być‡ jedynie podstawą do pociągnięcia do odpowiedzialności członków Zarządu wobec spół‚ki. Chodzi tu o odpowiedzialność organizacyjną lub odszkodowawczą (wobec Spółki) członków Zarządu.  Innymi słowy jest to zabezpieczenie dla właścicieli tylko w stosunkach wewnę™trznych.

Zgoda na zaciąganie zobowią…zania lub rozporzą…dzenie prawem w spółce z o.o.

W spółce z o.o. należy zwrócić uwagę™ na specjalną regulację  dotyczą…ca zgody na zaciąganie zobowią…zań i rozporządzanie prawem. Chodzi o art. 230 k.s.h zgodnie z którym: 

"Rozporzą…dzenie prawem lub zaciągnięcie zobowią…zania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwał‚y wspólników, chyba że umowa spół‚ki stanowi inaczej. Przepisu art. 17 § 1 nie stosuje się". 

Zasadą jest więc w tym wypadku że wskazane czynności wymagają zgody zgromadzenia wspólników. Kapitał zakładowy spół‚ki z ograniczoną odpowiedzialności wynosi w chwili obecnej 5.000 zł  (art. 154 par. 1 k.s.h), a więc dwukrotność tego kapitału o której mowa w art. 230 k.s.h. wynosi tylko 10.000 zł . W zwią…zku z czym próg wartości czynność powyżej której należy uzyskać zgodę jest relatywnie niski (do 7.01.2009 roku minimalny kapitał zakładowy spół‚ki wynosił 50.000 zł a więc próg dwukrotności wynosił 100.000 zł). 

W zwią…zku z powyższym w umowach spół‚ki z ograniczoną… odpowiedzialnością… często reguła wynikająca z art. 230 jest wyłączana (czyli że nie jest konieczne uzyskanie zgody zgromadzenia wspólników bą…dź modyfikowana w różny sposób np. poprzez podwyższenie progu do wyższej kwoty bą…dź też uzależnienie dokonania czynności od zgody Rady Nadzorczej (jeżeli została takowa ustanowiona).

Należy mieć‡ na uwadze, że skutkiem braku uzyskania zgody na zaciągnięcie zobowią…zania lub rozporzą…dzenie prawem w sytuacji określonej w art. 230 (lub zmodyfikowanej umową regule wynikającej z art. 230 k.s.h.) nie bę™dzie oznaczać nieważności  czynności prawnej gdyż w takim wypadku nie stosuje się art. 17 par. 1 k.s.h. Należy jednak pamiętać, że ta sama czynność może wymagać zgody na podstawie innego przepisu  k.s.h. (wymóg ustawowy). Np. może chodzić o czynność polegającą na zbyciu nieruchomości za kwotę przewyższającą dwukrotność kapitału zakładowego. Jeżeli w takim układzie umowa spół‚ki wyłącza obowiązywanie art. 230 k.s.h. - konieczność uzyskania zgody na dokonanie tej czynności może wynikać bę™dzie z rodzaju czynności (zgoda na zbycie nieruchomości - art. 228 pkt 4. k.s.h. wymagana ustawą).

Zgody na zbycie lub nabycie nieruchomości.

Z praktycznego punktu widzenia istotne są… regulacje kodeksu spółek handlowych odnoszące się do konieczności uzyskiwania zgód na zbywanie i nabywanie nieruchomości.

Zarówno  w regulacjach kodeksu spółek  handlowych odnoszących się do spół‚ki z ograniczoną… odpowiedzialnością… jak i spół‚ki akcyjnej obowiązuje podobna regulacja odnosząca się do nabywania i zbywania nieruchomości.

W spółce z o.o. zgodnie z wspomnianym art. 228 pkt 4 k.s.h.  Uchwały wspólników wymaga  nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spół‚ki nie stanowi inaczej. 

Natomiast w spółce akcyjnej stosownie do art. 393 pkt 4 k.s.h.  Uchwały walnego zgromadzenia wymaga nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej. 

W tych więc przypadkach zasadą jest ustawowy wymóg uzyskania zgody na dokonanie powyższych czynności, a brak uzyskania jej oznaczać bę™dzie nieważność czynności prawnej stosownie do art. 17 par. 1 k.sh. (z uwzględnieniem możliwoś›ci konwalidacji stosownie do art. 17 par. 2 k.s.h.).

Jeżeli natomiast w statut, umowa spół‚ki modyfikuje treść wymogu o którym mowa w art. 228 par. 4 ks.h (lub 393 pkt 4 ksh) to wtedy przedmiotowa czynność dotyczą…ca nieruchomości bez zgody wymaganej (ewentualnie) przez statut umowę spół‚ki bę™dzie ważna w stosunkach zewnę™trznych co jednak nie wyklucza odpowiedzialności o charakterze wewnę™trznym członków Zarządu (art. 17 par. 3 k.s.h) - tak na granic spół‚ki z o.o. - Prof. dr hab. Andrzej Kidyba, spółka z ograniczoną… odpowiedzialnością…. Komentarz, Rok wydania: 2009, Wydawnictwo: C.H. Beck, Wydanie: 5, uw. 14 do art. 228 k.s.h. 


Autor:  Krzysztof Kohut - Radca Prawny