Koniec syndromu etatu

- Kontrakty menedżerskie zaczęły się u nas pojawiać wraz z mię™dzynarodowymi korporacjami, czyli na przełomie lat 80. i 90. - mówi Roman Wojtala, prezes Centrum Działań Interdyscyplinarnych ASTROMAN. - Na począ…tku propozycja kontraktu zamiast etatu wywoływała szok. Obecnie Polacy zaczynają zdawać sobie sprawę™, że praca nie równa się etat. A im bardziej nasz kraj bę™dzie normalniał, tym bardziej mechanizmy rynku pracy bę™dą upodabniać się do tych znanych z Zachodu.
Wolnorynkowa gospodarka jest tu najlepszym katalizatorem. właściciele firm muszą przecież, zgodnie z zasadą ,,kto nie idzie do przodu, ten się cofa", dokonywać w ich funkcjonowaniu wielu zmian, by utrzymać pozycję na rynku. Szybko dociera zatem do nich, że nie dadzą sobie rady bez specjalistycznej pomocy z zewnątrz. A skoro tak, to poproszonym o pomoc menedżerom mogą zaproponować umowę™ o pracę albo… właśnie kontrakt cywilnoprawny. I coraz częściej wybierają to drugie, bo kontrakty, a nie umowy o pracę, czynią menedżerów bardziej przydatnymi dla ich firmy.

Umowa, czyli bezpieczeństwo opłacane podległością

Różnice pomię™dzy tymi dwoma dokumentami są… znaczne i nie sprowadzają się tylko do nazwy. Umowa o pracę™ jest bezpieczną i znaną od lat formą wiązania się z pracodawcą. Tyle tylko, że jest mało elastyczna i nie zawsze pozwala na sprawną realizację celów postawionych przez właściciela.
Podstawową cechą stosunku pracy jest podległość. Oznacza to, że podpisując umowę™ o pracę menedżer godzi się na istnienie zwierzchnika, który aprobuje i kontroluje jego działania. Tymczasem zdaniem adwokata Waldemara Gujskiego, specjalisty od kontraktów menedżerskich, członkowie zarządów firm nie są… pracownikami z kompetencjami i obowiązkami wynikającymi z kodeksu pracy, gdyż nie są… podporządkowani.
W dodatku - prowadzą biznes, za co ponoszą pełną odpowiedzialność.
Kontrakt menedżerski z reguły podpisują więc osoby wchodzące w skład zarządu firmy. Ich zadaniem jest zarzą…dzanie przedsiębiorstwem w imieniu właściciela i na jego rzecz. Najczęściej członkowie zarządu firmy są… jednocześnie jej dyrekcją i każdy z nich odpowiada za określony obszar dział‚alności, np. za finanse, politykę personalną, produkcję itd.
Może się zdarzyć‡, że menedżer nie wchodzi w skład zarządu spół‚ki, choć prowadzi kluczowe dla niej sprawy - przeprowadza restrukturyzację zatrudnienia lub da…ży do osią…gnię™cia określonego poziomu sprzedaży. W takim przypadku otrzyma prokurę lub peł‚nomocnictwo do działania w imieniu firmy w określonym zakresie i w jego ramach pracuje praktycznie niezależnie, choć do podejmowania szczególnych decyzji potrzebować bę™dzie np. zgody rady nadzorczej.

Kontrakt, czyli samodzielność dla odważnych

Jako umowa cywilnoprawna, kontrakt zawierany jest przez właściciela przedsiębiorstwa lub organ nadzorczy bezpoł›rednio z menedżerem. Dzięki temu uzyskuje on kompetencje do zarzą…dzania firmą przez oznaczony okres. Z reguły jest to dokument obszerny i skomplikowany. Powód jest prosty: rozwinięciem zwykłej umowy o pracę jest kodeks pracy. Za to w przypadku kontraktu menedżerskiego takiego rozwinięcia brak. Zatem wszelkie uprawnienia, przywileje (np. urlop, okres wypowiedzenia), zasady wynagradzania i obowiązki menedżera muszą się w znaleźć‡ w umowie. I właśnie dlatego podpisanie każdej z nich najczęściej poprzedzają długotrwałe negocjacje, w których strony powszechnie korzystają z pomocy prawników i specjalistów od finansów. A same takie umowy sporządzane są… zazwyczaj z udziałem notariusza.
Zdaniem Katarzyny Ickiewicz-Lazarević, dyrektora logistyki w firmie Metsa Tissue, nie tylko pod wzglę™dem finansowym kontrakt jest korzystniejszy niż klasyczna umowa o pracę™.
- Nie mam nic przeciwko pracy na kontrakcie menedżerskim - ocenia Katarzyna Ickiewicz-Lazarević. - Wiem, jakie konkretne zadanie mam zrealizować w czasie obowiązywania umowy. Mogę organizować sobie pracę w czasie, jaki jest niezbędny dla osią…gnię™cia celu. Nie muszę się bawić w nadgodziny, ewidencję czasu pracy. Wiem konkretnie, przed kim odpowiadam i za jakie pienią…dze pracuję. Owszem, na kontrakcie nie mam świadczeń, jakie otrzymują etatowi pracownicy, ale kontrakt jest przecież umową, w której np. opieka medyczna dla rodziny czy premia za wykonane zadania mogą i powinny się znaleźć‡. Nie robi też na mnie wrażenia, że kontrakt jest terminowy. Menedżer jest czł‚owiekiem do wynajęcia, częste zmiany firm są… stałym elementem naszej pracy.
Kontraktom nie sprzyja jednak nadal niejasny status osób zarządzają…cych. Wedł‚ug Waldemara Gujskiego, życie wyprzedziło tu prawo i narzuciło praktyczne rozwiązania. Co na to organy państwa? Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy, szykująca nowy kodeks pracy, wcią…ż nad tym pracuje.
I w rezultacie dochodzi do paradoksów. Choć na ś›wiecie wielkie korporacje powszechnie stosują kontrakty menedżerskie, w Polsce podchodzą do nich dość ostrożnie. Choćby Nestlé Polska czy Real Hipermarkety - podpisują tylko klasyczne umowy o pracę. Za to państwowy pracodawca nie ma takich oporów: dużÄ… grupę menedżerów na kontraktach tworzą w Polsce np. dyrektorzy szpitali. Znak czasów?

Manager Magazin Numer 4 (5) Kwiecień 2005